Бүркеншік аты: Жауһар
Қожа: жаңару сапары
(әңгіме)
Күздің алғашқы күндері. Мектеп ауласында сары жапырақтар сабылып жүр. Дәл осындай шуақты таңмен Қожа «Жайлы мектептің» есігінен аттады. Бұл жаңа мектептің ішіне кірген сәтте-ақ көзінің жауын алған әсем көрініс жүрегін селт еткізді. Кең сыныптар, заманауи құрылғылар, планшеттер – бәрі-бәрі ертегі секілді көрінді.
– «Бұл мектепте оқыған балада қайғы жоқ шығар», – деді Қожа ішінен күбірлеп.
Есіктің қақ ортасынан Абайдың «Пайда ойлама, ар ойла, Талап қыл, артық білуге. Артық ғылым кітапта, Ерінбей оқып көруге» деген жазуды көріп, кілт тоқтады. Бірақ Қожаның жан дүниесінде бұзықтық пен еркіндік іздеу сезімі әлі де басым еді.
«Көрейік, бұл мектеп мені қаншалықты өзгерте алады екен», – деп ол қулана жымиып, сыныпқа кіріп кетті.
Сыныптың ішіне кіргенде Қожаны Жанар күліп қарсы алды. Ол бұрынғыша үлгілі оқушы кейпінде еді. Қыздың үнемі тап-тұйнақтай жүретіні Қожаның ішін одан әрі жылытқандай.
– Қожа, бүгін сабақты жіберіп алма. Оспанов ағай адалдық пен еңбек жайлы сабақ өткізеді, – деді Жанар.
– Хмм, адалдық туралы ма? Қызық екен. Адалдықпен бәріне қол жеткізуге бола ма екен? Мүмкін, ақылмен әрекет етсе, еңбектенбей-ақ жететін шығар, – деп қулана тіл қатты Қожа.
– Құр сөзден пайда жоқ, Қожа. Адалдық пен еңбексіз ешбір жетістік ұзаққа бармайды, – деп Жанар басын шайқап қойды.
Оспанов ағай сабаққа кірген бойда, оқушыларға жылы жүзбен амандасып, тақырыпты таныстыра бастады:
– Балалар, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы – «Адал адам – Адал еңбек – Адал табыс». Бұл – тек сөз тіркесі емес, өмір сүру қағидасы. Әрбір ісімізге адал қарасақ, соның жемісін көретінімізді ұмытпаңдар.
Қожа қолын көтеріп, сұрақ қойды:
– Ағай, бірақ кейде адам көп еңбектенсе де, бәрі ойлағандай болмайды ғой! Сонда адал еңбек әрдайым табысқа жеткізе ме?
Оспанов ағай жымиып, сұраққа байыппен жауап берді:
– Дұрыс айтасың, Қожа. Кейде біз нәтижені бірден көрмеуіміз мүмкін. Бірақ адал еңбек сенім мен шыдамдылықты қалыптастырады. Әрбір табыстың түп-тамыры осындай қажырлы еңбекте жатыр.
Бұл сөздер Қожаның ойын түрткілеп, жүрегіне аз да болса әсер етті. Бірақ ол бұл әсерді сыртқа шығара қоймады. «Көреміз, әлі де барлығын жеңіл жолмен істеуге болады», – деп ойлады ол іштей.
Сабақтан кейін Сұлтан Қожаны сыртқа шақырды. Олар мектеп ауласындағы футбол алаңына бет алды. Сұлтан допты аяқ астында домалатып қойып:
– Футбол ойнайық, сабақтар қашып кетпейді, – деді жайбарақат.
Қожа бір сәт ойланып қалды. Бұрын мұндай ұсынысқа бірден келісе кетер еді, бірақ бүгін басқаша сезім биледі. Оспанов ағайдың «еңбексүйгіштік – адамның өз-өзіне құрметі» деген сөздері құлағында жаңғырып тұрды.
– Жоқ, досым. Бүгін сабаққа барамын. Жаңа жобаға қатысып, өзімді сынап көргім келеді, – деді ол ақырында.
Сұлтан таңғалып:
– Сенің өзгеріп кеткеніңе сенбей тұрмын. Әлде сен шынымен үлгілі оқушы болғың келе ме? – деп қарқылдап күлді.
– Қайтеміз енді, өмірде бәрін көреміз ғой. Мүмкін, адал еңбекпен өмір сүру қызық шығар, – деп күліп қойды Қожа.
Ертеңінде Қожа мен Жанар мектептің экологиялық акциясына қатысуға кірісті. Оларға ауладағы ағаштарды суару, қалдықтарды сұрыптау тапсырылды. Алғашында Қожа бұл істі жай ғана тапсырма ретінде қабылдады. Бірақ бірте-бірте істеген жұмысының пайдалы екенін сезінді.
– Жанар, сенің айтқаның дұрыс екен. Жұмыс істеу шынымен де жаман емес сияқты. Керісінше, өзімді қоғамның бір бөлшегі ретінде санап, көңіл-күйім көтеріліп қалды, – деді Қожа қуанышпен.
– Әрине, Қожа. Себебі адал еңбек – жүрегіңді жеңілдетіп, өз-өзіңе деген сенімділік сыйлайды, – деп жауап берді Жанар.
Бұл сәтте Қожа алғаш рет еңбектің ләззатын сезінді. Ол тек тапсырманы орындап қана қоймай, істеген ісінен рухани қанағат тапты.
Акция аяқталған соң, мектепте шағын марапаттау жиыны ұйымдастырылды. Мектеп директоры Ахметов ағай сахнаға шығып, оқушыларды мадақтап:
– Балалар, сендер бүгін нағыз еңбек пен табыстың үлгісін көрсеттіңдер. Әрбір ісің адал болса, өмірде еш нәрседен ұтылмайсыңдар. Табыстың кілті – адал еңбек пен сабырлықта, – деп, акцияға қатысқан балаларды марапаттады. Қолына мақтау қағазын алған Қожа сахнаға шығып, сөз алды:
– Бүгін мен көп нәрсені түсіндім. Адал еңбек тек нәтиже үшін емес, адамның өз-өзіне деген құрметі үшін қажет екен. Мен енді «Жайлы мектептің» ең үлгілі оқушысы болуға уәде беремін! – деп күлді.
Барлық оқушылар қол шапалақтап, Қожаның сөзіне қошемет көрсетті.
Эпилог: Жаңа бетбұрыс
Қожа сол күннен бастап өмірге басқаша қарай бастады. Ол әр істі жауапкершілікпен қабылдап, табысқа жету жолын адал еңбектен іздеді. Мектеп жобаларына қатыса жүріп, өзінің қабілеттерін ашты, болашаққа деген сенімі нығайды. «Адал адам – Адал еңбек – Адал табыс» ұғымының шынайы мәнін түсінген Қожа енді тек үлгілі оқушы ғана емес, шынайы өмірге дайын азаматқа айналды.