Дегенмен ана мен бала өлімі көрсеткішінің азаймауы мәселесі саладағы салғырттық пен жауапкершіліктің тым төмендеп кеткенін айғақтайтамай ма? Өкінішке қарай, дәл осындай дабыл бүгінде Ақмола облысынан да естіліп отыр.
Денсаулық сақтау министрлігі жария еткен статистика тұтас өңірді елең еткізді. Биыл Ақмола облысы ана өлімі бойынша республикада бірінші орынға шыққан. Бұл аймақтың көрсеткіші елдегі орташа деңгейден жеті есе жоғары болып тұр.
Облыстық Денсаулық сақтау басқармасының басшысы Нариман Ермековтің мәліметінше, биыл өңірде төрт бірдей әйелдің өмірі босану кезінде қыршын қиылған. Бір қарағанда аз сияқты болып көрінуі мүмкін. Алайда бұл көрсеткіш 100 мың тірі туған сәбиге шаққанда 59,1-ге тең екен. Ал ел бойынша ол 10,2-ге тең.
Бұл сандардың артында ондаған отбасының күйзелісі, баласыз қалған әке мен жетім қалған сәбилердің ащы тағдыры жатқаны алаңдатады. Дәрігерлердің тергеу мәліметтеріне сүйенсек, барлық жағдай бойынша кешенді сараптамалар жүргізіліп жатыр. Өңірдегі аталған істерге облыстық басқарма, медицина академиясының профессорлары, ұлттық ана мен бала орталығы және министрлік комитеті арнайы араласып отыр.
Алғашқы оқиға Есіл ауданында болған. Әйелдің жатыр түтігі жарылып, ішке қан кеткен. Ота жасау кезінде көп қан жоғалтып, жүкті әйелдің өмірін сақтап қалу мүмкін болмапты. Бұл жағдай егер дер кезінде назар аударылса, ажалдан арашалауға болатын жалғыз оқиға ретінде бағаланып отыр. Әйел уақытылы тексеріліп, ультрадыбыстық зерттеу жасалғанда, бәлкім, бәрі басқаша да болар ма еді?
Екінші жағдайда әйел туберкулезден көз жұмған. Ауру әбден асқынып кеткен. Созылмалы өкпе туберкулезі жүктілікпен қосылып, ағзаны әлсіретіп, оның арты қайғылы жағдайға душар еткен.
Үшінші жағдай облыс орталығы Көкшетауда болды. Мұнда нашақорлық пен созылмалы вирустық аурулар салдарынан әйел ағзасы инфекцияға төтеп бере алмапты. Сепсис, гепатит, пневмония сияқты дерттің бәрі қосылып бірінен соң бірі асқынып кеткен.
Төртінші оқиға кесарь тілігінен кейінгі асқынудың салдарынан болғаны мәлім болды. Келіншектің жүктілік кезінде медициналық бақылауда болмағаны анықталды. Босану кезінде балаға оттегі жетіспей, кесарь отасы өте күрделі жағдайда өткен. Облыстық Денсаулық сақтау басқармасының мәліметінше, босану және жүктіліктен кейінгі кезең хаттамалар мен стандарттарға сәйкес орындалған. Интенсивті терапия шаралары жүзеге асырылған. Алайда босанған әйелдің ағзасының әлсіздігі қайғылы жағдайға әкеліп соққан.
Аталған төрт оқиғаның ішінен біреуі ғана дер кезінде медицина арқылы алдын алуға болатын жағдай деп бағаланды. Қалған үшеуі – тым кеш анықталған аурулар мен түрлі факторға байланысты болғаны анықталды.
Басқарма басшысы Нариман Ермековтің бұқаралық ақпарат құралдарына берген дерегіне қарасақ, ана өмірін сақтауда алғашқы медициналық қызметтің дұрыс жасалуы шешуші рөл атқарады. Дәл сол ауылдық емханалар мен әйелдер консультациясы дәрігерлері жүкті әйелдің жағдайын уақытында бағалап, қауіп-қатер деңгейін анықтауға тиіс.
Бірақ кей өңірлерде осы алғашқы көмек тым әлсіз болып тұрған жайы бар. Дәрігер жетіспейді, кейбірінде қажетті жабдық та жоқ. Ал көп жағдайда маман бар болса да, тәжірибесі жеткіліксіз. Мәселен, Есіл ауданында ультрадыбыстық аппарат болғанымен, оны жүргізген маман зейнет жасында болып шыққан. Бүгінде ол жұмыс істемейді.
Әйтеуір, облыстық Денсаулық сақтау басқармасы қол қусырып отырған жоқ. Биыл өңірде әйелдер консультациялары ашылып, 1 200-ден астам жүкті әйел есепке алынған. Жағдайы қауіпті деп бағаланған 452 әйел ерекше бақылауда.
Көкшетаудағы перинаталдық орталық базасында симуляциялық тренинг орталығы да тұрақты түрде жұмысын бастаған. Онда тәуекел тобына кіретін жүкті әйелдерге үздіксіз бақылау жүргізіліп, дәрігерлер әр апта сайын «акушерлік сағаттар» форматында шеберлік сабақтар өткізеді.
Сондай-ақ 426 маман арнайы оқудан өткен. Телемедицина орталығы шалғай аудандардағы жүкті әйелдермен онлайн байланыс орнатып, тұрақты түрде кеңес беру қолға алыныпты. Облыстық аурухана жанынан арнайы ситуациялық орталық құрылған. Ондағы мамандар жедел ақпарат қабылдап, тәуекел жағдайларын бақылап отыратын жедел штаб қызметін атқарып отыр.
Ақмола өңірінің денсаулық сақтау саласындағы басты әрі аса өзекті мәселелердің бірі – маман тапшылығы. Бүгінде аймақта 190 медицина қызметкері жетіспейді. Оның ішінде 18-і – акушер-гинеколог. Әкімдік бұл мамандықты аса тапшы тізімге енгізіп, жас мамандарға 8 миллион теңге көлемінде көтермеақы беруді қолға алған.
Бірақ мәселе тек кадрға байланысты болмай шықты. Медициналық мекемелерде арнайы жабдық жетіспейді. Соның ішінде ең зәруі – ультрадыбыстық сканерлердің эксперттік үлгілері. Жаңа аппараттарсыз жоғары сапалы скрининг жүргізу мүмкін емес, ал бұл – асқынулардың алдын алудағы шешуші құрал.
Ана өлімі – тек дәрігерлердің емес, тұтас қоғамның да жауапкершілік танытуға тиіс мәселесі. Уақытылы тіркелу, медициналық бақылауға ерте тұру, скринингтен өту сияқты дүниелерді елемеудің салдары кейде орны толмас қасіретке айналып жатады.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы