Алматы агломерациясы таяу жылдары қалай дамиды? Оның қала тұрғындарына әсері қалай болмақ? Негізі, қала дамуының 2050 жылға дейінгі жобасы жасалған. Одан бері алсақ, 2030 жылға дейінгі даму жоспары тағы бар. Қазір жиі ауызға алынатын екі жоба – «Жаңа Алматы» («Шетсіз қала») мен «Үлкен Алматы» (агломерация). 2019 жылы нақты, таяу мерзімде іске асырылуға тиіс 3 жылдық жоспар бекітілген. Осы жоба-жоспарға сай қаланың шығындары да есептеледі.
Бұл жоба-жоспардың бәрі қала тұрғындарының өмір сүру салтын жеңілдету, оларға барынша қолайлы жағдай жасау мақсатынан туған. 2030 жылы Алматы агломерациясындағы халық 5 миллионға жетеді деген болжам бар. Еліміздің қаржы және рухани орталығы саналатын әсем шаһарды мекендегісі келетіндер көп. Мұнда ЖІӨ-нің бестен бір бөлігі, салықтардың төрттен бір бөлігі, банктердің несие портфелінің 60%, елдің сауда операцияларының 40%-дан астамы қалыптасады. Қазақстандағы ең ірі салық төлеуші компаниялардың үштен бірі, 30-дан астам трансұлттық компаниялар, банктің бас кеңсесінің 86%-ы, бірлескен ірі халықаралық ұйымдардың 43%-ы орналасқан. Әлемдегі көптеген мегаполис сияқты Алматы тұрғындары да қоршаған ортаны жақсартудың өзекті мәселелерін шешу, жоғары өмір сүру деңгейін қамтамасыз ету, қауіпсіздікті арттыру, әлеуметтік, инженерлік, көліктік инфрақұрылымды дамыту үшін ресурстардың жетіспеушілігін сезінетін кезі жиі болады. Осыдан біраз бұрын 2050 жылға қарай Қазақстан халқының 25 пайызы Алматы агломерациясында тұратыны айтылған. Сол кезде Электронды үкімет порталында Алматы агломерациясын аумақтық дамытудың өңіраралық схемасы жайлы жаңа құжат жарияланды. Бұл құжатта Еңбекшіқазақ, Жамбыл, Іле, Қарасай, Талғар ауданы, Қапшағай қалалық әкімдігі кіретін Алматы агломерациясына түсінік беріледі. Жалпы, Алматы агломерациясының аумағында 5 қала және 5 ауданның 183 ауылдық елді мекені орналасқан. Қарасай және Талғар аудандарының аумақтары агломерация құрамына толығымен кірді. Алматы қалалық Жоспарлау және урбанистика басқармасының басшысы Алмасхан Ахмеджановтың айтуынша, қазір халықтың өмір сүруіне қолайлы жағдай жасау мақсатында шаһардың бас жоспары әзірленіп, қоғамдық талқылаудан өтіп жатыр. Өткен жылы Алматы агломерациясының 2030 жылға дейінгі даму жоспары бекітілді. Бірінші кезекте қаланың шет аудандарындағы және солармен шекаралас жатқан Алматы облысына қарасты елді мекендердегі әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешуге басымдық берілген. Бас жоспарды жүзеге асыру үшін бір триллион теңгеге жуық ақша керек. Бұл – жалпы инфрақұрылымның құны.Алдағы уақытта тасымал және экологиялық мәселені шешу үшін троллейбус бағыттары да көбейе түспек. Троллейбуспен жаңа бағыттар бойынша қатынас жасауға мүмкіндік туады. Ал метрополитен жайына келер болсақ, 2030 жылға дейін тек бір желіні іске қосу жоспары бар. Батыс бағыты бойынша тағы үш станса іске қосылады. Солтүстік бағыт бойынша 9 станса салу жоспарланған.
Бас жоспарда қай жерде қандай құрылыс, жол түсетіні айдан анық көрсетіледі. Қала дамуының бас жоспары талқыланған онлайн жиында тағы бір қызық, көпшілік күтпеген жайт айтылды. 2030 жылға қарай мегаполисте елімізде тұңғыш рет аспалы жол қоғамдық көлік ретінде қолданысқа енуі мүмкін. Бұл жаңалықты көпшілікке «Алматыбасжоспар ҒЗИ» директорының орынбасары Алтай Сатыбалдиев айтты. Негізі, аспалы жолдар тәжірибесі көптеген елде бар. Бұл – жолаушы тасымалы мәселесін шешу үшін қолданылатын әдіс. Мұндай тасымал түрі экологиялық, жоғары деңгейде автоматтандырылған, сондай-ақ ешқандай орын алмайтынымен тиімді. Алдағы жылдары Алматыда осындай бірнеше бағытты енгізу жоспарланып отыр. Бірінші бағыт – Үлкен Алматы өзені бойымен – Сайран көлінің оңтүстік жағалауынан Mega СОО маңындағы эко-бекетке дейін. Екінші бағыт – М.Әуезов атындағы ұлттық академиялық драма театрынан «Сұңқар» шаңғы трамплині кешеніне дейін, үшінші бағыт – Кіші Алматы өзенінен Республика сарайы мен Көктөбені қоса алғанда соңғы аялдама «Медеу» спорт кешені. А.Сатыбалдиевтің айтуына қарағанда, аспалы жол қоғамдық көлік ретінде де, сондай-ақ туристік бағыт ретінде де қолданылмақ. Алдағы уақытта тасымал және экологиялық мәселені шешу үшін троллейбус бағыттары да көбейе түспек. Троллейбуспен жаңа бағыттар бойынша қатынас жасауға мүмкіндік туады. Ал метрополитен жайына келер болсақ, 2030 жылға дейін тек бір желіні іске қосу жоспары бар. Батыс бағыты бойынша тағы үш станса іске қосылады. Солтүстік бағыт бойынша 9 станса салу жоспарланған. «2025 жылға дейін батыс бағыты бойынша салынатын стансаларды іске қосамыз. Олар – «Достық», «Қалқаман» және «Батыс» автовокзалы» стансалары. Бұл автовокзал ірі жолаушы тасымалдау орнына айналады. Одан кейінгі жылдары қаланың төменгі бөлігіндегі «Райымбек» стансасын созып, солтүстік бағыт бойынша жұмыс істейміз. Ол жақта ұзындығы 16,8 шақырымды құрайтын 9 станса салынады. Желі қала шетіндегі Қапшағай тасжолын жалғайтын «Солтүстік» автовокзалына дейін созылады. Метроның бірінші желісі іске қосылғанда тәулігіне 185 мың жолаушы тасымалдауға мүмкіндік туады. Бұл метрополитен үшін жақсы нәтиже», – дейді «Метропроект» ЖШС бас инженері Павел Московчук. Алматы бас жоспарын дамыту жобасында теміржол желісін дамыту жайы да сөз болады. Әзірге бұл жобалардың бәрі талқыланып жатыр. Құжат әрі қарай бас тапсырыс беруші – қалалық әкімдікке ұсынылып, талқылау сосын қалалық мәслихатта жалғасады.
Гүлнар ЖҰМАБАЙҚЫЗЫ