Жақында Ұлттық экономика министрі Руслан Дәленов отставкаға кетуге дайынмын деп мәлімдеді. Бұған министрлікке қарасты департамент басшысы Асланбек Жақыповтың парамен ұсталуы себеп болған.
Осы министрлікте он жыл бойы жұмыс істеп келе жатқан шенеунік экономикалық зерттеу институтындағы танысына мемлекеттік тендерді жеңіп беремін деп уәде етіпті. Сол уәдені орындау үшін жарты миллион теңгені қалтасына басқан деген күдік бар. Қарамағындағы қызметкердің дәл мұндай дауға ілігуі – министр отставкасына себеп болатын секілді. Бұл ретте Дәленовке дәл мұндай батыл шешімі үшін «бәрекелді» деп те қоюға болатын сияқты. Себебі, осыған дейін ешбір министр қызметкерінің кінәсі үшін жылы орынтағымен қоштасқысы келе қоймайтын. Дегенмен бұл жолғы айтпағымыз жемқорлық турасында емес. Министрдің азды-көпті уәделері жайында. Егер жас министр отставкаға кетер болса, оның қандай уәделері аяқсыз қалуы мүмкін?
Ақпан айында министр коммуналдық қызметтер тарифінің төмендеуіне байланысты батыл пікір айтты. «Тарифтерге қатысты айтар болсақ, кеше өзім пошта жәшігінен түбіртек алдым. Әлі қараған жоқпын, жай ғана айтып өтейін. Электр қуаты бойынша тариф 15,32 теңге болса, енді 10 пайызға төмендеп, 13,89 теңгені құрап отыр. Бұл Астана бойынша. Жылу 3 097 теңге еді, енді – 2 788 теңге. Менде бәрі 10 пайызға төмендеген. Егер олай болмаған жағдайда, тікелей маған хабарласыңыздар. Мәселені өзім бақылауға аламын» деген еді Үкімет кулуарында.
Сол айда министр еліміз бойынша жәрдемақының жаңа мөлшерін де жария етуге уәде берді. Яғни, бұл – көпбалалы аналарға арналған жәрдемақының көбеюіне қатысты әңгіме. «Қазір арнайы жұмыс тобы есептерді дайындап жатыр, жақын арада көлемі жарияланады. Мен қазіргі жәрдемақы көлемі жеткіліксіз деп ойлаймын» деп мәлімдеген болатын.
Үшінші уәде – экономикалық өсімнің артуы үшін экономиканы несиелеуді күшейту туралы. «Экономиканың сапалы өсуі – азаматтардың сапалы өміріне әкеледі. Бұл – негізгі мақсатымыз. Ол үшін бізде тамаша мүмкіндіктер, қажет құралдар бар. Қазіргі таңда кедендік, салықтық, бюджеттік және инвестициялық саясатты қадағалай аламыз. Мұның бәрін экономикалық өсім үшін жасаймыз» деген еді Үкімет отырысында.
«Бизнестің жол картасы» бағдарламасы жұмыс істеп тұр, экспортты қолдауға бағытталған – 500 млрд, өңдеуші секторды қолдауға арналған 600 млрд теңге бар. Бизнестің дамуы үшін әр тиын тиімді жұмсалуы керек» деп мәлімдеген. Бұл – оның ақпан айында айтқан сөзі. Өкінішке қарай, жас министрдің жалынды сөздерінің іске аса жөнелуі де оңай шаруа емес. Азия даму банкінің сәуір айындағы есебіне сүйенсек, мұнай бағасының арзандауына байланысты Қазақстандағы экономикалық өсім де баяулайды. Олардың дерегінше, 2018 жылы қол жеткізген 4,1 пайыздық меже биыл 3,5 пайызға, ал 2020 жылы 3,3 пайызға төмендейді. Инфляцияның орташа деңгейі 6 пайыз межесінде қала бермек.
Министрдің тағы бір ғажайып уәдесі – еліміздегі бай мен кедей арасындағы ара-жікті жою жайында. «Бай мен кедей мәселесі – елімізде бар проблема. Жақында ғана министрліктегі қоғамдық кеңесте осы мәселені күн тәртібіне енгіздік. Бұл – салық, инфляция секілді түйткілдерді бір бойына тоғыстырған елеулі мәселе. Біз оны шешуге тырысамыз» деген еді министр.
25 ақпанда вице-министр лауазымынан министр лауазымына тағайындалған сәтте Руслан Дәленов елдің азық-түлік нарығындағы бағамен күресетінін жария еткен. Онда ол Үкімет жиынына қияр мен қызанақтың суретімен келіп, журналистерді таңғалдырған. «Біз соңғы екі жылдағы динамиканы қарадық. Наурыз айында, ақпан айынан сәуірдің ортасына дейін қияр, қызанақ секілді тауарлар қымбаттап кетеді. Осы мәселемен белсенді айналысамыз» деген. Министрдің бастамасы бойынша енді еліміздегі супермаркет пен шағын дүкендердің кіреберісіне азық-түлік бағасы жазылған қағаздар ілініп қойылмақ. Министр кәсіпкерлерді осыған міндеттейміз дейді. Оның сөзінше сонда ғана тұрғындар бағаларды салыстыра отырып, арзан дүкендер қызметін тұтына алады. Дәленов бұл тәсілді қымбатшылықтан құтылатын бірден бір тәсіл ретінде көреді. Бұл әдіс өтімді болуы үшін әрбір сауда үйі бекіткен азық-түлік құны министрліктің сайтында жария болмақ. Кейіннен қағазға жазылып, сауда орындарының қасбетіне ілінеді. «Сауда үйіне келген тұрғындар азық-түлік бағасын көріп, таңдау жасай алады. Бұл қымбатшылыққа жол бермейді. Өйткені бизнесмендер бір-бірімен бәсекелесіп тауар құнын арзан етуге тырысады. Бұл – Еуропада бар тәжірибе» деді министр. Алдағы уақытта азық-түлік бағасы аспанға ұша ма, әлде бұл министрдің арзан популизмі болып қала ма, оны да уақыт көрсетер.
25 ақпанда вице-министр лауазымынан министр лауазымына тағайындалған сәтте Руслан Дәленов елдің азық-түлік нарығындағы бағамен күресетінін жария еткен. Онда ол Үкімет жиынына қияр мен қызанақтың суретімен келіп, журналистерді таңғалдырған.
Мамыр айында Ұлттық экономика министрлігі ел азаматтарының жыл соңына таман өз шоттарын телефон арқылы төлеуге мүмкіндік алатынын жария етті. Дәленовтің айтуынша, Ұлттық банк ұялы телефонды төлем құралы ретінде пайдалануға мүмкіндік беретін жоба жасап шыққан. «Қазір жобаға 3 банк қатысып жатыр. Жыл соңына дейін банк саны 10-ға жетеді» дейді министр. «Онлайн-сауданы ынталандыру мақсатында 2023 жылға дейін салық жеңілдіктері жасалады. Қазірдің өзінде оны алуға түрлі бизнес субъектілерінен 509 тапсырыс түсті» дейді Дәленов.
Министрдің берген тағы бір ерекше уәдесі – Астана экономикалық форумын өткізу үшін бюджеттен бөлінетін қаржы көлемін қысқарту. Біз өзі түрлі форум мен жиын өткізуге аса құштар, ол үшін қазына қаржысын қисапсыз жұмсап жіберуден тайынбайтын мемлекетпіз. Бұл тұрғыдан алғанда Дәленовтің осынау уәдесі халықтың қолайына жаққан сияқты.
Мұндай сүйекті уәделер іске асып жатса, онда Дәленов Қазақстан тарихындағы ең бір сүйкімді, айтқанын орындайтын абыройлы министр ретінде қалмақ. Бірақ отставкаға кетсе, онда орнына келген басшы бұл жобаларды жүзеге асыра ма, әлде тың бастамаларға кірісе ме, әзірге беймәлім. Бізге қызық болып отырғаны Дәленовтің қарамағындағы адамның қылығы үшін қызметінен кетуге дайын екені. Мұндай жағдайлар біздің Үкімет тарихында өте көп кездесті. Бірақ қызметкерім пара алды екен деп қыңқ еткен министр көрмедік. Мәселен, өткен жұмада Ұлттық тестілеу орталығының екі бірдей директоры (бұрынғы және қазіргі) пара алу айыбымен тұтқындалды. Бірақ Білім және ғылым министрі Күләш Шәмшідинова бұған бола қызметімнен кетпеймін дейді. Оның айтуынша, күдікке ілінген басшылардың әрекеті Шәмшідинова министр болып тағайындалғанға дейін басталған. Мұндай жағдай Энергетика министрі Қанат Бозымбаевтың да басынан өткен. Былтыр қараша айында Энергетика министрінің орынбасары Анатолий Шкарупа 215 млн теңге жымқырды деген айыпқа ілінген кезде ведомство басшысы: «Мен ештеңе білмеймін. Мұны бірінші мәрте естіп отырмын. Бұл мәселе 2015 жылы болған екен. Ал ол біздің жұмысқа бір ай бұрын ғана келді» деп жауап берген. Кейін елде бензин бағасы шарықтап, министрлік оны бағындыра алмаған кезде де министр қызметінен кеткісі келмейтінін ашық аңғартты. «Президент қалай айтса солай істеймін. Проблема бар, біз оны тез арада түзеп, халықтан болған жағдай үшін кешірім сұрауымыз керек. Бірақ мұның да өз себептері бар» деп құтылған болатын. Қаншама дауға іліккеніне қарамастан Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі болған Мәдина Әбілқасымова да жылы орынтақтан өз еркімен кеткен жоқ. «Әрине, біздің министрлік қоғамның әркез аса ауыр проблемаларымен бетпе-бет келеді. Халықтың әлеуметтік әлсіз тобын үнемі қорғап, қамтып келеміз. Қызмет жолында сын да естіп жатамыз. Ең бастысы – осы сыннан біздің қорытынды шығаруымыз, жағдайды түзеуге ұмтылуымыз, мемлекеттік саясатты жүзеге асыру жолында шаралар қабылдауымыз маңызды» деген еді журналистер сауалына жауап беру кезінде. Бұрынғы Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымов та қарша бораған сынның астында емін-еркін тұра беретін шенеуніктер қатарынан болды. «Өкінішке қарай, соңғы кездері ІІМ, әсіресе полиция қатаң сынға жиі ұшырауда. Көп ретте айтылып жатқан сын өте әділетті. Біз мұнымен жұмыс істейміз, қоғамнан жасырмаймыз. Министрлік БАҚ-тағы мақалаларға әркез мониторинг жасап отырады» деп айтқан 2018 жылдың қыркүйек айындағы брифингте. Сондықтан Дәленовтікі ерлікке пара-пар іс болмақ. Бұл тұрғыдан алғанда ол тарихта берген уәделерін орындамаған басшы емес, қызметкерінің қылығы үшін отставкаға кеткен басшы ретінде сүйкімін сақтап қалуы да ғажап емес.