Халықты сапалы ауызсумен қамтамасыз ету – мемлекеттік саясат деңгейіндегі ең маңызды іс-шаралардың бірі.
Елімізді іс-сапарымызбен аралағанымызда көптеген елді мекендердің ауызсу мәселесі оң шешімін тауып келе жатқанына көзіміз жетті. Еліміздегі елеулі мәселелердің бірі оң шешімін тауып жатқанына қуандық. Алайда халқымызды толығымен сапалы ауызсумен қамтамасыз ету табандылық пен жігерлілікті талап етеді. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев өзінің биылғы Қазақстан халқына Жолдауында Біріккен Ұлттар Ұйымы таяу он жылда су ресурстарының жаһандық тапшылығын болжап отырғанын атап өтті. 2030 жылға қарай әлемдегі су тапшылығы 40%-ға жетуі мүмкін. Сондықтан жаңа технологиялар мен цифрландыру арқылы су үнемдеуді арттыру қажет. «Nur Otan» партиясының «Өзгерістер жолы: әр азаматқа лайықты өмір!» атты сайлауалды бағдарламасын орындау жөніндегі Жол картасының 277-тармағында 2025 жылға дейін қалалар мен ауылдардың тұрғындарын сумен жабдықтау қызметтеріне 100% қол жеткізумен қамтамасыз ету көзделген. 2020 жылы Тұрғын үй-коммуналдық дамудың 2020-2025 жылдарға арналған «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін дамыту бойынша 304 жобаны іске асыруға республикалық бюджеттен 113 млрд теңге, оның ішінде: қалалар бойын-ша – 70 жобаға 49,3 млрд теңге, ауылдар бойынша – 234 жобаға 63,7 млрд теңге. 2020 жылдың қорытындысы бойынша сумен жабдықтау қызметтеріне қолжетімділік қалаларда – 97,5%, ауылдарда – 90,1%. 2021 жылғы республикалық бюджетті нақтылау қорытындысы бойынша 350 жобаны іске асыруға 151,4 млрд теңге бөлінген, оның ішінде: қалалар бойынша – 92 жобаға 77,3 млрд теңге, ауылдар бойынша 258 жобаға 74,1 млрд теңге қаралып отыр. 2021 жылдың қорытындысы бойынша сумен жабдықтау қызметтеріне қолжетімділікті қалаларда – 98%, ауылдарда 91,8% жеткізу жоспарланып отыр. Көріп отырғанымыздай, миллиардтаған қаржы бөлінген, уәкілетті орган халықты ауызсумен қамтамасыз ету жұмысы жоғары деңгейде жүргізілетінін айтуда. Бірақ іс жүзінде бұқаралық ақпарат құралдарынан, аудандарда, әсіресе ауылдық жерлерге сапар барысында бұл мәселенің әлі де өзекті болып отырғанын көреміз. Қазір ауызсумен қамтамасыз ету көрсеткіштері және тұтастай алғанда сумен жабдықтау жүйелерінің, әсіресе ауылдарда, сипаттамалары бұрынғысынша қанағаттанарлықсыз күйде. Жақында өткен Парламент сессиясының ашылуында бұл туралы Мемлекет басшысы «Ондаған жылдар бойы осы мақсатқа аса зор қаражат бөлінгеніне қарамастан, ауызсуға қол жеткізу мәселесі өз шешімін таппай отыр» деп баса айтқан болатын. Сондықтан Қ.Тоқаев өңірлерді дамытудың Ұлттық жобасы аясында бес жыл ішінде қалалар мен ауылдардың 100%-ын таза ауызсумен қамтамасыз ету міндетін қойды. Осыған байланысты біз, «Nur Otan» партиясының депутаттары жүзеге асырылып жатқан мемлекеттік бағдарламаларда көзделген барлық қойылған міндеттер Ұлттық жобада ескерілуі тиіс. Сонымен қатар бізді алаңдатып отырған мәселе – көптеген шағын қалалар мен ауылдарда ауызсу сапасының төмендігі, магистралды желілер жабдықтарының тозуынан су жеткізуге кедергі келтірілуі. Су – көптеген жерлерде тұтынуға мүлдем жарамсыз, сапасы бағасына сәйкес келмейді. Осыған байланысты тұрғындар дүкендерден бөтелкедегі суды сатып алуға немесе сүзгілерді орнатуға мәжбүр. Сондай-ақ су қабылдау стансаларында электр қуатын ажыратқан кезде, тұрғындар үнемі ауызсусыз қалады. Ал жоғарғы қабаттарда тұратын тұрғындар судың төмен қысымына шағымданады, нәтижесінде суды тек түнде пайдалануға мәжбүр болады. Сонымен бірге бұқаралық ақпарат құралдарынан Алматы және Түркістан облыстарының ауылдық елді мекендерінде және еліміздің батыс өңірлерінде де ауызсумен қамтамасыз ету проблемасы өткір болып тұрғанын көреміз. Маңғыстау облысында жаз айларында ауызсу тапшылығы тәулігіне 19 мың текше метр екені белгілі. Географиялық тұрғыдан алғанда, Маңғыстау өңірінде тұщы судың табиғи көздері аз. Сондықтан Атырау және Маңғыстау облыстарының аудандарын ауызсумен қамтамасыз ету үшін «Астрахан-Маңғышлақ» магистралды су тартқышын жаңғырту жоспарланған және Кендірлі кентінде жаңа тұщыландыру зауыты салынады. Қазір жерасты су көздерін анықтау бойынша геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу жергілікті атқарушы органдардың қарауында. Жерасты көздерін пайдалану аймақтардағы су мәселесін шешуі мүмкін. Мысалы, «Көкжиде» жерасты су кен орнын геологиялық барлау және оны одан әрі игеру Ақтөбе және Атырау облыстарының халқын таза ауызсумен қамтамасыз етуі мүмкін. Мемлекет басшысының ауылдық елді мекендерді ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесін толық шешу тапсырмасын мүлтіксіз орындау мақсатында Ұлттық жобада мынадай шараларды қарастыру қажет деп есептейміз: 1) еліміздің қалаларында жаңа тұрғын үй кешендерін салуды ұлғайтуға байланысты қуаттардың жетіспеушілігі проблемасын шешу; 2) авариялық жағдайдағы желілерге мониторинг жүргізу және техникалық ескірген, тозған жабдықтар мен су құбыры желілерін ауыстыруды қамтамасыз ету; 3) ауызсудың сапасын қамтамасыз ету, өйткені тұтынылатын су жұқпалы аурулардың қоздырғыштарымен тікелей байланысты; 4) сумен жабдықтаудың өзіндік құнын төмендететін тиімді жұмыстар жүргізіп, өңірлерде тұтынылатын су тарифтерін реттеу; 5) жерасты тұщы су көздерін анықтау үшін геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу. Мемлекет басшысының осы бағытта берген тапсырмаларын іске асырамыз десек, жетістіктерімізге тамсанып қалмай, алға ұмтылғанымыз абзал деп білеміз.Асқарбек ҮЙСІМБАЕВ, Парламент Мәжілісінің депутаты, «Nur Otan» партиясы фракциясының мүшесі