Үшінші жеке миссия Халықаралық ғарыш стансасына (ХҒС) еуропалық экипажды алып шығатыны туралы толық хабарлама gizmodo.com сайтында жарияланды. Aikyn.kz осы материалға сүйене отырып, жекеменшік компанияның ғарыш кемесімен ұшырылатын миссияның ерекшеліктерін түсіндіреді.
Түрік елінің тұңғыш ғарышкері Альпер Гезеравжы осы Dragon Freedom кемесімен ғарыштағы ХҒС-қа барады. Фото NASA сайтынан алынды
Axiom Mission 3 (Ax-3) сапары 18 қаңтар, бейсенбі күні жергілікті уақыт бойынша сағат 16.49-да Флорида штатының Канаверал мүйісіндегі NASA-ның Кеннеди ғарыш орталығынан көтеріледі деп жоспарланған. Бұл Астана уақыты бойынша бүгін түнгі сағат 3.59.
Бастапқыда белгіленген ұшыру күні бүгінге ауыстырылған. Илон Масктің SpaceX компаниясының хабарлауынша, «кемедегі тексерулер мен деректерді қосымша талдау» үшін қосымша уақыт қажет болған. Axiom Space-тің үшінші коммерциялық ғарыштық ұшуы екі апталық миссия үшін 4 астронавтан тұратын экипажы бар SpaceX Falcon 9 зымыраны мен Dragon Freedom ғарыш кемесінде іске асырылады.
Ax-3 экипажы Falcon 9 зымыранының көмегімен Dragon ғарыш кемесімен ғарышқа ұшады. Фото reuters.com сайтынан алынды
Ax-3 сапарында кімдер болады?
Бұл миссия төрт адамнан тұратын экипажды Халықаралық ғарыш стансасына (ХҒС) апарады. Миссия командирі NASA-ның бұрынғы астронавты және қазіргі Axiom бас астронавты Майкл Лопес-Алегрия болады. Лопес-Алегрия 2022 жылдың сәуірінде Axiom Space-тің ХҒС-қа алғашқы жеке миссиясын да басқарды.
Миссияның ұшқышы – Италия әуе күштерінің офицері Уолтер Вилладей. Ол 2023 жылдың маусымында Virgin Galactic-тің алғашқы коммерциялық рейсімен ұшқан.
Миссияның екі маманы – Түркияның болашақ тұңғыш астронавты Альпер Гезеравжы мен Еуропа ғарыш агенттігінің (ESA) астронавты швециялық Маркус Вандт.
Ғарыш кемесінің ұшырылуын мына сілтеме бойынша YouTube-тан тікелей эфирде көруге болады:
Ax-3 астронавтары ХҒС бортында қанша уақыт болады, олар не істейді?
Ғарышкерлер халықаралық стансада 2 апта болады деп жоспарланған. Әрбір экипаж мүшесі ХҒС бортында өздерінің ұлттық мүдделері үшін ғылыми зерттеулер жүргізе отырып, өз елінің атынан шығады. Dragon ғарыш кемесі Италия, Түркия және Швеция елдерінен 30-дан астам эксперимент өткізеді. Италия ғарыш агенттігінің AstRNAuts жобасы ғарыштық ортаға жауап ретінде өзгеретін биомаркерлердің молекулалық қолтаңбаларын қадағалауға арналған және оның LIDAL эксперименті ХҒС-тағы жоғары энергиялы бөлшектер тудыратын ықтимал қауіптерді бағалайды.
MESSAGE (Microgravity Associated Genetics Research Group) түрік жобасы адамның иммундық жүйесінің Т-клеткаларында микрогравитациямен байланысты ген экспрессиясының өзгеруін зерттеуге бағытталған. Бұл ұяшықтар бағалау үшін ХҒС-дағы ғарышкерлерден алынады. ESA сонымен қатар ғарыштағы ұйқы режимін бақылау және құлақ ішіндегі электроэнцефалограмма (EEG) жабдығы арқылы оларды Жердегі ұйқымен салыстыру арқылы микрогравитациядағы ұйқының әсерін зерттейтін өзінің Орбитада ұйықтау жобасын іске қосады.
Dragon ғарыш кемесі Falcon 9 зымыранымен ұшырылуды күтуде. Фото gizmodo.com сайтынан алынды. Авторлығы: C&J Images
ХҒС-қа қанша жеке миссиялар ұшты?
Бұл Axiom Space компаниясының ХҒС-қа үшінші жеке миссиясы болмақ. ХҒС-қа алғашқы жеке миссия 2022 жылдың сәуірінде жіберілді және Ax-1 экипажының 4 мүшесі микрогравитацияда 15 күн тұрып, жұмыс істеді. Ax-2 бір жылдан кейін ұшырылып, 2023 жылдың мамырында ХҒС-қа тағы бір жеке экипаж жіберді.
Ax-3 бастапқыда 2023 жылдың қарашасында ұшырылады деп жоспарланған болатын, бірақ NASA мен Axiom Space «командаларға миссия ғылымының басымдықтарын біріктіруде бірлесіп жұмыс істеуге» мүмкіндік беру үшін миссияны кейінге қалдырды.
Халықаралық ғарыш станциясы. Фото NASA агенттігінен алынды
Неліктен NASA жеке астронавттарды ХҒС-қа жібереді?
ХҒС-қа жеке миссиялар ескі ғарыш стансасы 2030 жылы қолданыстан шығарылғаннан кейін төмен Жер орбитасын коммерциялық платформаға ауыстыруға арналған.
Axiom Space өзінің жеке ғарыш стансасын әзірлеуде және 2025 жылы бірінші модульді төмен Жер орбитасына шығаруды жоспарлап отыр. Axiom стансасының модульдерін іске қосу арқылы компания NASA-дан тәуелсіз жеке миссияларын өз қалауы бойынша жіберуге мүдделі.
Дегенмен алдыңғы тәжірибе көрсеткендей, ХҒС-қа алғашқы жеке миссиялар сәтті болды деп айтуға болмайды. Ax-1 экипажы стансада шамадан тыс жұмыс істегендеріне шағымданып, ХҒС тұрақты ғарышкерлерінің жұмысына кедергі келтіргендерін де айтқан. NASA бірінші миссиядан маңызды сабақтар алғанын мойындап, болашақта кемшіліктер ескерілетінін мәлімдеген.